Từ u lành hóa u ác vì thói quen hàng triệu người Việt mắc phải

Mới đây, Khoa Phẫu thuật Tiêu hóa - Gan mật tụy, Bệnh viện Bạch Mai vừa phẫu thuật thành công 2 trường hợp GIST dạ dày phát triển thành u ác tính, có kích thước lớn (đường kính 20-30cm, nặng 5kg).  Đáng chú ý, bác sĩ điều trị cho bệnh nhân cho biết, nếu khối u được phát hiện và can thiệp sớm thì có thể được điều trị khỏi hoàn toàn mà không để lại di chứng.

Trường hợp thứ nhất là nam bệnh nhân N., 47 tuổi. Tiền sử viêm dạ dày nhiều năm, điều trị không thường xuyên. Khoảng 6 tháng gần đây, anh N. thấy đau tức vùng thượng vị, hay đầy bụng, ăn uống kém hơn.

Bệnh nhân tự mua thuốc điều trị viêm dạ dày nhưng không đỡ, đến khi tự sờ thấy khối ở vùng thượng vị mới quyết định đi khám tại Khoa Phẫu thuật Tiêu hóa - Gan mật tụy, Bệnh viện Bạch Mai và được chẩn đoán: GIST dạ dày, tuy nhiên khối u lớn, ở giai đoạn muộn nên đã xâm lấn vào thân đuôi tụy.

Bệnh nhân đã phải trải qua phẫu thuật mổ mở cắt cả khối gồm toàn bộ dạ dày, thân đuôi tụy và lách. Đây là ca phẫu thuật lớn và phức tạp. Tuy diễn ra thành công ngoài mong đợi nhưng chặng đường tiếp theo với anh N. sẽ nhiều khó khăn. Nguy cơ bệnh dễ tái phát hoặc di căn…

Trường hợp thứ hai là bệnh nhân N.Q.T., 62 tuổi, tiền sử viêm dạ dày hơn 10 năm điều trị không thường xuyên.

Khoảng 4 năm nay, ông T. thấy đau tức thượng vị âm ỉ. Nghĩ vẫn bị viêm dạ dày nên ông tự mua thuốc về uống. Sau khi dùng thuốc, triệu chứng có chút thuyên giảm, nhưng không khỏi. Sau 1 năm, ông T. thấy bụng to lên nhưng nghĩ rằng do béo bụng. Ông ăn ít hơn để giảm béo, cân nặng không tăng nhưng bụng vẫn to dần.

3 tháng gần đây, ông T. ăn vào có cảm giác đầy bụng, khó chịu, sờ bụng có khối cứng kể cả lúc đói nên đã đến một bệnh viện tư ở thành phố Sơn La khám bệnh.

Tại đây ông được chẩn đoán u ruột non và được chuyển đến Bệnh viện đa khoa tỉnh Sơn La để điều trị tiếp. Vì bệnh nhân được đánh giá là trường hợp bệnh phức tạp nên đã được chuyển lên Bệnh viện Bạch Mai.

Tại Bệnh viện Bạch Mai, ông đã được chẩn đoán mắc bệnh GIST dạ dày và được chỉ định phẫu thuật tại Khoa Phẫu thuật Tiêu hóa - Gan mật tụy. Ca mổ được dự kiến là khó khăn, phức tạp, thậm chí có thể không làm được gì.

Khối u nặng tới gần 5kg được lấy ra sau ca phẫu thuật của bệnh nhân T.

Tuy nhiên, dưới sự quyết tâm, nỗ lực của các bác sĩ, sau 3 tiếng tập trung cao độ, kíp phẫu thuật đã cắt được khối u khổng lồ đường kính hơn 30 cm, nặng 5 kg cùng gần như toàn bộ dạ dày của ông T. mà không làm tổn thương đến các tạng xung quanh.

Giờ đây, sau thời gian hậu phẫu ổn định, bệnh nhân đã dần bình phục trở lại. Ông hối hận vì không đi khám sớm hơn, ngay từ khi thấy có bất thường hoặc đi khám sức khỏe định kì, thì đã có thể phát hiện bệnh sớm và cuộc mổ cũng sẽ đơn giản hơn rất nhiều.

Không giống như những trường hợp ung thư dạ dày khác, dù phát hiện sớm cũng là ung thư, GIST dạ dày (hay GIST đường tiêu hóa nói chung) ở giai đoạn sớm đa phần là lành tính. GIST (Gastrointestinal Stromal Tumor hay U mô đệm dạ dày ruột), là loại u xuất phát từ mô đệm của dạ dày.

Cấu tạo dạ dày gồm 6 lớp: lớp lót trong cùng là niêm mạc - nơi xuất phát của loại ung thư dạ dày thường gặp (ung thư biểu mô); lớp thứ hai và thứ tư của dạ dày được gọi là cơ niêm và lớp cơ, các cơ này giúp đẩy thức ăn từ dạ dày vào ruột non; lớp thứ năm và thứ sáu là lớp dưới thanh mạc và thanh mạc tạo vỏ bao bọc dạ dày; lớp thứ ba - lớp dưới niêm mạc là mô đệm.

Mô đệm (stroma) được định nghĩa là "khung nâng đỡ của một cơ quan được cấu tạo bởi mô liên kết" - có thể hiểu mô đệm như phần thô của một căn nhà, giúp định hình căn nhà và nâng đỡ các chi tiết kĩ thuật như các loại dây dẫn, các loại đường ống cấp thoát... nhờ đó ngôi nhà có hình dạng đặc trưng và các thiết bị bên trong mới có thể vận hành được.

Tương tự, khung nâng đỡ (stroma) của dạ dày được cấu tạo bởi các mô liên kết, qua đó vận hành các dây thần kinh và mạch máu, cho phép dạ dày hoạt động thông qua sự chi phối của tế bào kẽ Cajal, đóng vai trò như một máy tạo nhịp buộc các cơ phải co bóp, đẩy thức ăn từ dạ dày vào ruột non rồi đến ruột già.

Các khối u mô đệm đường tiêu hóa (GIST) được cho là phát sinh từ các tế bào kẽ Cajal hoặc tiền thân của chúng. Do u xuất phát từ lớp giữa của dạ dày nên khối u có thể phát triển vào trong, xuyên qua niêm mạc của dạ dày và gây chảy máu đường tiêu hóa; u cũng có thể phát triển ra bên ngoài, trong trường hợp này, có thể không có triệu chứng sớm, ngoại trừ cơn đau.

GIST thường gặp ở người trẻ tuổi và ở dạ dày nhưng một số ít trường hợp u có thể ở ruột hoặc thực quản. Người bệnh có thể xuất hiện triệu chứng như đau bụng, xuất huyết tiêu hóa, nhưng cũng có thể không có triệu chứng và được phát hiện tình cờ khi khám sức khỏe . Tiên lượng bệnh GIST dạ dày có nguy cơ tăng dần theo kích thước khối u. U nhỏ dưới 2cm có nguy cơ thấp, u kích thước từ 2 - 5cm có nguy cơ trung bình và u kích thước trên 5cm có nguy cơ tiến triển ác tính cao.

Bệnh nhân phát hiện u càng sớm khi kích thước u còn nhỏ sẽ có cơ hội điều trị ít xâm lấn và triệt để về mặt ung thư học cao hơn. Tuy nhiên, để phát hiện sớm khi kích thước u còn nhỏ, chưa có triệu chứng là một việc không dễ. Do vậy, vai trò của sàng lọc và tầm soát ung thư là rất quan trọng.

Các bác sĩ khuyến cáo người bệnh cần đi khám ngay nếu xuất hiện các biểu hiện bất thường như: Chán ăn, đầy bụng, sụt cân không rõ nguyên nhân, đại tiện phân nhỏ dẹt, phân máu, táo bón hoặc tiêu chảy…

Nên tầm soát ung thư đường tiêu hóa (dạ dày, đại trực tràng) định kỳ, ngay cả khi cơ thể không xuất hiện các dấu hiệu nói trên. Đặc biệt, lưu ý là những người thuộc nhóm có nguy cơ cao như:

-Người trên 45 tuổi

-Cá nhân hoặc người thân trong gia đình có tiền sử bệnh lý liên quan đến đường ruột, polyp đại trực tràng, ung thư đại trực tràng, ung thư dạ dày…

-Người thường xuyên bị táo bón, đại tiện ra máu không rõ nguyên nhân

-Người có lối sống ăn uống không lành mạnh, thường xuyên hút thuốc lá, uống rượu bia

-Người có các bệnh liên quan đến tổn thương đường tiêu hóa: Viêm teo niêm mạc dạ dày, viêm loét đại trực tràng, bệnh Crohn…