Chuyên gia ILO: Nghị quyết 68 là chiếc cầu bắc qua dòng nước siết

Xung quanh những vấn đề liên quan đến những chính sách hỗ trợ người lao động và người sử dụng lao động theo Nghị quyết số 68/NQ-CP và Quyết định số 23/2021/QĐ-TTg, phóng viên Báo Điện tử Chính phủ đã có cuộc trao đổi với ông André Gama, chuyên gia phụ trách chương trình về an sinh xã hội, Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) tại Việt Nam.

Ông đánh giá như thế nào về các chính sách hỗ trợ hỗ trợ người lao động và người sử dụng lao động bị ảnh hưởng bởi dịch COVID-19 theo Nghị quyết số 68/NQ-CP của Chính phủ Việt Nam?

Ông André Gama: Tại Việt Nam, cũng như ở quốc gia khác trong khu vực, tỉ lệ lao động phi chính thức trong lực lượng lao động ở mức cao (71%, bao gồm cả lao động trong ngành nông nghiệp) đặt ra một thách thức lớn khi thiết kế và thực hiện các gói hỗ trợ liên quan đến dịch COVID-19. Do nhiều người lao động không được ghi nhận trong các hệ thống dữ liệu chính thức, các chương trình hướng tới một số nhóm lao động cụ thể có thể trở nên rất phức tạp, tốn kém, và mất thời gian để có thể thực hiện được.

Đó là một trong những lý do vì sao ILO nói riêng và Liên Hợp Quốc nói chung, thường khuyến khích các biện pháp hỗ trợ do dịch COVID-19 nên có cách tiếp cận mang tính đại chúng. Dĩ nhiên là các chương trình mang tính đại chúng, toàn dân, sẽ có những mặt trái. Cụ thể là các chương trình này thường tốn kém hơn cách tiếp cận mục tiêu.

Do đó, chúng ta có thể tính đến phương án nằm ở giữa các chương trình dành cho toàn dân và các chương trình hướng tới các nhóm đối tượng hẹp. Chẳng hạn, các gói hỗ trợ do dịch COVID-19 có thể hướng tới các nhóm dân số cụ thể chịu tác động nặng nề của đại dịch (như một số tỉnh thành hoặc các ngành kinh tế cụ thể), từ đó áp dụng cho toàn bộ dân số trong các nhóm này. Tuy nhiên, chúng ta cũng cần nhớ rằng, trong một thế giới đang hội nhập ngày một sâu rộng, suy giảm kinh tế có thể nhanh chóng lan từ một ngành hoặc khu vực địa lý này sang các ngành hoặc khu vực khác.

Nghị quyết số 68/NQ-CP là bước đi quan trọng hướng tới việc mở rộng độ bao phủ và tăng cường hiệu quả của các gói hỗ trợ của Chính phủ Việt Nam bằng cách thêm các nhóm lao động được nhận hỗ trợ và giảm bớt gánh nặng thủ tục hành chính. Giờ là lúc chúng ta cần chờ đợi quá trình thực hiện để có thể đánh giá mức độ thành công của chính sách mới này.

ILO tin rằng các gói hỗ trợ kinh tế đang đi đúng hướng, và chúc mừng Chính phủ Việt Nam đã nhanh chóng triển khai chương trình ngay cả khi làn sóng COVID-19 hiện tại vẫn đang diễn tiến phức tạp.

Với lần hỗ trợ này, Chính phủ Việt Nam đã đơn giản hóa các thủ tục, nới lỏng điều kiện và cắt ngắn thời gian tiếp nhận hồ sơ. Vậy theo ông, điều này đóng vai trò thế nào trong việc triển khai chính sách.

Ông André Gama: Tôi đánh giá đây là hướng đi rất đúng đắn. Với những gì diễn ra trên thế giới, chúng tôi nhận thấy rằng khi các thủ tục hành chính phức tạp, rất nhiều người, đặc biệt là những người đang cần được hỗ trợ nhiều hơn, khó có khả năng hoàn thành các giấy tờ yêu cầu, ví dụ như: Xác nhận họ đang làm trong ngành nghề, lĩnh vực nào đó. Điều này thực sự là rào cản khiến người lao động khó có thể nhận được hỗ trợ. Vì vậy, việc giảm thiểu các thủ tục hành chính là một bước đi quan trọng và rất cần thiết.

Trong quá trình thực hiện, chúng ta cần tiếp tục xem xét xem liệu giảm như vậy đã đủ chưa, hay vẫn cần tiếp tục giảm thiểu hơn nữa trong tương lai. Suy cho cùng, đây là hướng đi đúng đắn để bảo đảm  những người cần được hỗ trợ hơn sẽ nhận được hỗ trợ và chúng ta không bỏ lại ai ở phía sau trong đại dịch COVID-19.

ILO có những khuyến nghị gì đối với Chính phủ Việt Nam để những gói hỗ trợ dành cho người lao động có thể phát huy được hết hiệu quả, hỗ trợ đúng, hỗ trợ đủ, thưa ông?

Ông André Gama: Chúng tôi cho rằng không nên nhìn nhận các gói hỗ trợ kinh tế như Nghị quyết số 68-NQ/CP trên khía cạnh chi phí, nên coi đó chính là sự đầu tư-là “chiếc cầu bắc qua dòng nước siết”, giúp bình ổn nền kinh tế, giúp các gia đình không bị rơi vào nghèo khó, giúp đất nước hồi phục nhanh hơn và mạnh mẽ hơn từ cơn bão COVID-19 này.

Chúng ta cần nhớ rằng quá trình vượt qua những “dòng nước siết” ấy cũng đồng thời mở ra những cơ hội quan trọng. Nhiều Chính phủ trên thế giới hiện nay đang mở rộng cánh cửa đăng ký để người lao động phi chính thức có thể tham gia bảo hiểm xã hội bằng cách miễn giảm đóng góp và cho họ được tiếp cận với các chương trình hỗ trợ do dịch COVID-19 nhất định. Nếu Việt Nam có thể áp dụng một sáng kiến tương tự, điều đó sẽ trở thành một thành tố quan trọng bổ sung cho các nỗ lực hiện tại để đạt được các mục tiêu che phủ bảo hiểm xã hội đặt ra trong Nghị quyết số 28-NQ/TW năm 2018 (về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội hướng tới mục tiêu bảo hiểm xã hội toàn dân).

Hơn nữa, trong bối cảnh chính sách hiện tại, khi Chính phủ đang thảo luận sửa đổi Luật Bảo hiểm Xã hội, Việt Nam nên nắm bắt cơ hội này để làm thế nào có thể đẩy mạnh hệ thống an sinh xã hội, có khả năng đối phó tốt hơn với những thách thức trong tương lai. Cụ thể, nếu chúng ta có thể giúp hệ thống an sinh xã hội có khả năng phản ứng tốt hơn với các cú sốc, chúng ta sẽ có thể bảo đảm rằng, nếu xảy ra khủng hoảng lần tới, Chính phủ sẽ không phải đối mặt với nhiều thách thức như hiện nay khi triển khai hỗ trợ cho những người bị ảnh hưởng nặng nề nhất.

Để chèo lái con thuyền vượt qua giông bão, Chính phủ Việt Nam cần thảo luận và đưa ra quyết định để tìm ra sự cân bằng tối ưu giữa các phương diện khác nhau đó. Trong quá trình này, cần luôn ghi nhớ rằng, biện pháp hỗ trợ tiền mặt cho người lao động có thể tạo ra những tác động tích cực trong ngắn hạn đối với nền kinh tế, như những gì trên thế giới đã cho thấy.

ILO luôn sẵn sàng hỗ trợ Chính phủ Việt Nam nhằm giảm thiểu những ảnh hưởng tiêu cực của đại dịch COVID-19.

Thu Cúc